1956 yılında Isparta’nın Keçiborlu Aydoğmuş Köyü’nde doğdu. İlkokulu Aydoğmuş İlkokulu’nda okudu. Ortaöğrenimini, önce 1973’te Isparta İmam Hatip Lisesi’nden, 1974’te Isparta Şehit Ali İhsan Kalmaz Lisesi’nden mezun olarak tamamladı.1874’te Isparta Lisesi’ni bitirdiği yıl Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü’nü kazandı. 1978’de lisans öğrenimini gördüğü fakülteden pekiyi derecesinde mezun oldu.

1980’de mezun olduğu Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Genel Türk Tarihi kürsüsüne asistan olarak başladı.

Ankara Üniversitesinde 1978-1980’de Yüksek Lisansını, 1980-1983’teDoktorasını yaptı. Genel Türk Tarihi profesörü Mehmet Aydın Taneri’nin danışmanlığında “Türkiye Selçuklularında Vezirlik Müessesi” adlı doktora tezini bitirerek doktor unvanını aldı.

Dr. Refik Turan 1984 yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Eğitim Tarih Eğitimi Anabilim Dalına Yardımcı Doçent olarak atandı. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi’ndeki yeni bölüm ve anabilim dalında öğretim üyeliği ve idarecilik görevlerini sürdüren Dr. Refik Turan,1989’da doçent, 1995’te profesör oldu. Adı geçen üniversite ve fakültede öğretim üyeliğini sürdürdü. Alanıyla ilgili çok sayıda kitap, kitap bölümü ve makaleleri bulunmaktadır.

Dr.  Refik Turan, 1995-2002 yılları arasında Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Dekanlığı ve 2015-2020yılları arasında da Türk Tarih Kurumu Başkanlığı görevlerini yürütmüştür.